ဘုိးဘုိးနတ္ကို ကရင္ဘာသာျဖင့္ `ဖူ႔ပါဒုိး´ ဟုေခၚၾကသည္။ ဗုဒၶဘာသာကိုးကြယ္ေသာ ပိုးကရင္၊ စေကာကရင္မ်ား ကိုးကြယ္ပသၾကသည္။ ရုကၡစိုးနတ္ ဟုလည္း ေခၚၾကသည္။ တစ္ႏွစ္လွ်င္(၃) ၾကိမ္ ပူေဇာ္ပသၾကသည္။တခ်ိဳ႕မွာ သက္သတ္လြတ္ အစားအစာျဖင့္ ကန္ေတာ့၍ ၾကက္၊ ဘဲ၊ ၀က္၊ ဆိတ္၊ အရက္မ်ားျဖင့္ ပူေဇာ္ကန္ေတာ့ၾကသည္။ ၀က္သားျဖဴျဖင့္ ကန္ေတာ့၍ မရပါ။ နတ္ကိုးကြယ္မွဳမ်ားတြင္
စည္းကမ္းလြန္စြာၾကီးသည္။ ရုိေသမွဳ၊ ကိုင္းရွိဳင္းမွဳရွိရသည္။ ေတြ႔ရာစကားေျပာ၍ မရပါ။ ကရင္ျပည္နယ္ အႏွံ႕အျပားတြင္ ယခုထက္တုိင္ ဆက္လက္က်င့္သံုးေနဆဲျဖစ္သည္။နတ္စားျခင္းသည္ လူတိရိစၧာန္တုိ႔ ေရာဂါကင္းေ၀း၍ ဆန္ေရစပါးျဖစ္ထြန္းသည္။ စီးပြါးတုိးတက္၍ အႏၱရာယ္ကင္းသည္ဟု ယံုၾကည္ၾကသည္။
(ခ)ဗုဒၶဘာသာယံုၾကည္ကိုးကြယ္မွဳ
ကရင္လူမ်ိဳးမ်ားသည္ ကရင္ျပည္နယ္၊ ျမစ္၀ကြ်န္းေပၚေဒသႏွင့္ ျမန္မာႏုိင္ငံအႏွံ႕အျပားတြင္ ေနထုိင္ၾကသည္။
ကရင္ျပည္နယ္တြင္ ပိုးကရင္ႏွင့္ စေကာကရင္အခ်ိဳ႕သည္ ဗုဒၶဘာသာကို သက္၀င္ယံုၾကည္ၾကသကဲ့သို႔ ဧရာ၀တီတုိင္းရွိ ပိုးကရင္ႏွင့္ စေကာကရင္အခ်ိဳ႕တုိ႔သည္လည္း ဗုဒၶဘာသာကို ကိုးကြယ္ယံုၾကည္ၾကသည္။
ေကာ့ကရိတ္ျမိဳ႕နယ္၊ဘားအံျမိဳ႕နယ္၊ လွိဳင္းဘဲြ႕ျမိဳ႕နယ္အတြင္းသို႔ ဗုဒၶဘာသာသည္ ဦးစြာ၀င္ေရာက္လာသည္ဟု ယူဆလွ်င္ မမွားႏုိင္ေပ။
ဘုိးေတာ္ အဥၥနမင္း ျဖိဳခြင္းသကၠရာဇ္ ၈၈-ခုႏွစ္တြင္ ဇယ်ျမိဳ႕ကို တည္ေထာင္ခဲ့သည္။ ထုိျမိဳ႕ကို တည္ေထာင္ခဲ့သည္မွာ မြန္လူမ်ိဳး တိႆသကၠမင္းျဖစ္သည္။ ထုိမင္းသည္ ကရင္အမ်ိဳးသား ဗ်ညားအိႏၵာ ဆုိသူကို အိႏၵာေသနရာဇာဘဲြ႕ေပး၍ မင္းေျမွာက္ခဲ့သည္။ ဗ်ညားအိႏၵာလက္ထက္တြင္ ဇယ်ျမိဳ႕ကို ပိုင္သေရာင္ဒံု ´တခါးျမိဳ႕` ဟု ေျပာင္းလဲမွည့္ေခၚခဲ့သည္။ ထုိအခ်ိန္တြင္ မြန္လူမ်ိဳးတုိ႔သည္ ဗုဒၶဘာသာကို သက္၀င္ယံုၾကည္ေနၾကျပီး ျဖစ္သည္။
ကရင္ႏွင့္ မြန္တုိ႔သည္ တစ္ေသြးတစ္သားတည္း ျဖစ္ေနေသာအခ်ိန္ျဖစ္၍ ဗုဒၶဘာသာသည္ ထုိအခ်ိန္ကပင္ အျမစ္တြယ္ေနျပီးျဖစ္ေၾကာင္း မွန္းဆႏုိင္ပါသည္။ သို႔ရာတြင္ ဦးနႏၵမာလာ ဘြဲ႕ခံ ဘုန္းေတာ္ၾကီးသည္ ခရစ္ႏွစ္ ၁၇၃၈-ခုတြင္ အင္း၀သို႔ သြားေရာက္၍ ပါ႒ိ ပိဋကတ္ေတာ္မ်ားကို သင္ၾကားတတ္ေျမာက္ခဲ့ျပီး အင္း၀ရွိ သာသနာပိုင္ထံမွ ဘြဲ႕တံဆိပ္ေတာ္မ်ား ရရွိခဲ့သည္။ဗုဒၶဘာသာစာေပမ်ားကိုလည္း ကရင္ဘာသာျဖင့္ သင္ၾကားပို႔ခ်ေပးသည္။ ဆရာေတာ္အား ၾကိဳဆုိရာတြင္ အသံုးျပဳခဲ့ေသာ ဆင္စြယ္(စြယ္စံု) သည္ ယခုအခါ ကရင္ျပည္နယ္ယဥ္ေက်းမွဳျပတုိက္တြင္ ျပသထားသည္။ ေလ့လာစရာ ေရွးေဟာင္းယဥ္ေက်းမွဳ တစ္ရပ္အေနျဖင့္ ယေန႔တုိင္ တည္ရွိခဲ့သည္။
(ဂ)ကလကုရေသ့ဂုိဏ္း
ကရင္ျပည္နယ္ရွိ ဘားအံျမိဳ႕နယ္၊လွဳိင္းဘဲြ႕ျမိဳ႕နယ္၊ ေကာ့ကရိတ္ျမိဳ႕နယ္၊ ၾကာအင္းဆိပ္ၾကီးျမိဳ႕နယ္မ်ားတြင္
အမ်ားဆံုးေနထိုင္ၾကျပီး တရားေတာ္ႏွင့္ အက်င့္သိကၡာကိုအေျခခံ၍ ေစာင့္ထိန္းၾကသည္။ ငါးပါးသီလကို အေလးထားကာ ယေန႔တုိင္ ရုိးရာ၀တ္စံုမ်ားကို ၀တ္ဆင္ေနၾကဆဲျဖစ္သည္။ ေကာ့ကရိတ္ျမိဳ႕နယ္ ရွိ ထင္ရွားလွေသာ ပြဲေတာ္မ်ားတြင္ မီးပံုပြဲသည္ တစ္ခုအပါအ၀င္ျဖစ္သည္။ တပို႔တြဲလျပည့္ေန႔တြင္ က်င္းပၾကသည္။ ၄င္းပြဲေတာ္ကို ဦးေဆာင္က်င္းပသည္မွာ ရေသ့ဂိုဏ္းကို ကိုးကြယ္ေသာ ဂုိဏ္းသားမ်ားျဖစ္ၾကသည္။ ၄င္းရေသ့သည္ ငယ္စဥ္ကာလမွစ၍ သက္ဆံုးတုိင္ သီလသမာဓိျပည့္စံုေအာင္ က်င့္ၾကံျပီး ဖန္ရည္စြန္းေသာသကၤန္းကို သက္ဆံုးတုိင္ ၀တ္ဆင္ခဲ့သည္။
(ဃ) ခရစ္ယာန္ဘာသာ
ကရင္လူမ်ိဳးမ်ားအနက္ ေဒါက္တာဂ်က္ဆင္၏ တပည့္ျဖစ္သူ ဦးသာျဖဴသည္ ၁၈၂၈-ခုႏွစ္ ေမလ(၁၆) ရက္ေန႔တြင္ ထား၀ယ္ျမိဳ႕၌ ပထမဆံုး ႏွစ္ျခင္းခံခဲ့ရေသာ ကရင္ခရစ္ယာန္ဘာသာ၀င္တစ္ဦးျဖစ္သည္။ ၁၈၂၈-ခုနွစ္မွ ၁၈၇၈-ခုႏွစ္အတြင္း ေမာ္လျမိဳင္၊ ပုသိမ္ခရုိင္၊ ေတာင္ငူနယ္မ်ားသို႔ သြား၍ သာသနာျပဳခဲ့သည္။ ကရင္လူမ်ိဳးမ်ားအတြင္း ခရစ္ယာန္သာသနာျပဳ ဂုိဏ္းေပါင္းစံု ရွိပါသည္။ခရစ္ယာန္ဘာသာ၀င္ ကရင္လူမ်ိဳးမ်ားသည္ ဧရာ၀တီတုိင္း၊ ရန္ကုန္တုိင္း၊ ဘားအံျမိဳ႕နယ္၊ သံေတာင္ျမိဳ႕နယ္၊ ဖာပြန္ျမိဳ႕နယ္မ်ားတြင္ အမ်ားဆံုးေနထုိင္ၾကသည္။ စေကာကရင္အမ်ားစုမွာ ခရစ္ယာန္ဘာသာ၀င္မ်ားျဖစ္ၾကသည္။ ခရစ္ယာန္ဘာသာ၀င္တုိ႔သည္ နတ္စားျခင္းစေသာ ကိစၥရပ္မ်ားကို ယံုၾကည္ကိုးကြယ္မွဳမရွိပါ။
(င)လဲကယ္ဘာသာ
လဲကယ္ဘာသာကို ၁၈၆၁-ခုႏွစ္တြင္ ႏွစ္ျခားေက်းရြာ၌ စတင္တည္ေထာင္ခဲ့ၾကသည္။ လဲကယ္ဘာသာ၀င္တုိ႔
သည္ ရုပ္တု၊ ရုပ္ပြါး၊ စြယ္ေတာ္မ်ားကို ကိုးကြယ္ျခင္းမရွိပါ။ အရိယာဘုရားေလာင္းအား ကိုးကြယ္ၾကသည္။ ဗုဒၶဘာသာႏွင့္ ပတ္သက္ေသာအလွဴပြဲမ်ားႏွင့္ သာေရးနာေရးကိစၥရပ္မ်ားတြင္ ၀ိုင္း၀န္းကူညီၾကသည္။ ၎တုိ႔သည္ ဗုဒၶဘာသာႏွင့္ မတူညီေသာ အခ်က္မွာ အရိယာဘုရားေလာင္းက ဗ်ာဒိတ္ေတာ္ ပိဋကတ္ေလးပံုကို ေပးအပ္သြားသည္ဟု ယံုၾကည္ၾကျခင္းသာ ကြဲျပားမွဳရွိျပီး ငါးပါးသီလႏွင့္ ပါရမီ(၁၀)ပါးကို အထူးလုိက္နာက်င့္သံုးၾကသည္။ ၎တုိ႔တြင္ ၾကက္ယက္စာျဖင့္ ေရးသားထားေသာ က်မ္းေပါင္း (၂၆) က်မ္း ရွိသည္။ ယခုအခါ လူအနည္းစုအျဖစ္သာ က်န္ရစ္ခဲ့သည္။
(စ)ျဗဟၼစိုရ္ဂိုဏ္း
ျဗဟၼစိုရ္ဂုိဏ္းမွာ ခရစ္ယာန္တရားေတာ္၊ ဗုဒၶဘာသာအယူ၀ါဒႏွင့္ ကရင့္ရုိးရာဓေလ့မ်ား ေပါင္းစပ္ထားေသာ အယူ၀ါဒဂုိဏ္းျဖစ္သည္။ေရႊက်င္နယ္၊ အေရွ႕ဖာပြန္ေဒသတြင္ ဖုိးပိုက္ဆံမွ စတင္တည္ေထာင္ခဲ့ျပီး ေစာဒါေမဖုိးမင္းက ၎၏သား ဂြ်န္ဆင္ဒီဖုိးမင္းႏွင့္ ေသာင္ဇင္၏အစ္ကို ဂြ်န္ဆင္ဖုိးမင္းက ဆက္လက္ဦးေဆာင္သည္။ ေတာင္ေပၚေဒသရွိ ဂဲဘားႏွင့္ ပေဒါင္လူမ်ိဳး၊ ေအာက္ျမန္မာျပည္ စေကာကရင္အခ်ိဳ႕ ယံုၾကည္ၾကသည္။ေမွာဘီတြင္ ဂုိဏ္းဌာနခ်ဳပ္ရွိသည္။ ဗုဒၶဘာသာတရားေတာ္ႏွင့္ ခရစ္ယာန္တရားေတာ္တုိ႔ကို မိရုိးဖလာဓေလ့အေပၚ အေရာင္တင္ျပီး တီထြင္ထားေသာ ေဒသအလုိက္ အဖြဲ႔ငယ္ ဂုိဏ္းဂဏမ်ားလည္း မၾကာခဏ ေပၚလာတတ္သည္။
စာေပႏွင့္ စကားအုပ္စုမ်ား
ကရင္စာေပသည္ ယဥ္ေက်းမွဳတြင္ က်မ္းတစ္ဆူအေနျဖင့္ မွတ္တမ္းတင္ထားခဲ့ျခင္း မရွိခဲ့ေပ။ ကရင္စာေပကို ပထမေခတ္အေနျဖင့္ ေရွးပေ၀သဏီမွ ၁၈၃၇-ခုႏွစ္အထိကာလကို သတ္မွတ္ခဲ့သည္။ ထုိေခတ္သည္ ဘာသာစကားႏွင့္စာေပကို ႏွဳတ္အားျဖင့္မွတ္တမ္းတင္ခဲ့တာေၾကာင့္ လကၤာေခတ္ဟု ေခၚဆုိႏုိင္သည္။
ဒုတိယေခတ္ကို ၁၈၄၇-ခုႏွစ္မွ ၁၉၆၄-ခုႏွစ္ကာလကို သတ္မွတ္ရေပမည္။ စက္တင္ပံုႏွိပ္ေသာေခတ္ျဖစ္ျပီး လကၤာဖြဲ႔ဆုိ သီကံုးျခင္းထက္ စကားေျပအေရးအသားမ်ားတြင္ လႊမ္းမုိးေသာေခတ္ျဖစ္သည္။ တတိယေခတ္ကို ၁၉၆၄-ခုႏွစ္ စတင္သည္ဟု သတ္မွတ္ရမည္။ အင္း၀ေနျပည္ေတာ္၌ ရဟန္းခံ၍ ကရင္ျပည္နယ္၊ ဘားအံျမိဳ႕နယ္၊ ဂ်ိဳင္းေက်ာင္း၌ သီတင္းသံုးခဲ့ေသာ ဆရာေတာ္ ဖူ႔တာမိိုက္(ဦးနႏၵမာလာ)သည္ ၁၇၅၀-ခုနွစ္တြင္ မြန္အကၡရာကိုအေျခခံ၍ ဗ်ည္းသရ အကၡရာမ်ားကို လုိတုိးပိုေလွ်ာ့ျဖင့္ တီထြင္ခဲ့ျပီး ဗိႏၵဳေတာ္က်မ္းကို ေပေပၚ၌ ေရးသားခဲ့သည္။ပထမေခတ္တြင္ စေကာကရင္၏ ခရီဖုိး အမည္ရွိ စာေပနည္းစနစ္ရွိသည္ဟု ဆုိသည္။ စာေပ အေရးအသားမရွိဘဲ ရာစုမ်ားစြာကို ေက်ာ္ျဖတ္လာေသာ စာေပနည္းပညာတစ္ရပ္ရွိသည္ကို တိက်ခုိင္လံုစြာ ေျပာဆုိႏုိင္ေပသည္။
ကရင္လူမ်ိဳးတုိ႔၏ ဒ႑ရီတစ္ခုတြင္ ေဖာ္ျပသည္မွာ ေရွးယခင္က ကရင္စာေပ ရွိခဲ့ဖူးသည္။သားေရေပၚတြင္ ေရးသားထားေသာ စာ ျဖစ္သည္။ စနစ္တက် သိမ္းဆည္းထားျခင္း မရွိသျဖင့္ ေပ်ာက္ကြယ္သြားသည္ဟု ဆုိ၏။ ယေန႔ ကရင္လူမ်ိဳးတုိ႔၏ စာေရးနည္း (၉) မ်ိဳးထက္မနည္း ရွိသည္။ ၎တုိ႔အနက္ မြန္-ျမန္မာအကၡရာကို
မွီး၍ တီထြင္ထားေသာ ကရင္စာေရးနည္း (၄) မ်ိဳးႏွင့္ ေရာမအကၡရာျဖင့္ တီထြင္ထားေသာ ဒူးဂဏန္းစာေရးနည္း အပါအ၀င္ (၄) မ်ိဳးကို ေအာက္ပါအတုိင္း ခြဲျခားေဖာ္ျပႏုိင္သည္။
(၁) မြန္အကၡရာကို အေျခခံသည့္ ပိုးကရင္စာေပ၊
(၂) ျမန္မာအကၡရာကို အေျခခံသည့္ ပိုးကရင္စာေပ၊
(၃) ျမန္မာအကၡရာကို အေျခခံသည့္ စေကာကရင္စာေပ၊
(၄) ျမိဳင္သာယာဆရာေတာ္ျပဳစုေသာ စေကာကရင္စာေပ၊
(၅) ဖာပြန္ျမိဳ႕နယ္ စေကာကရင္စာေပ၊
(၆) ဦးဘထြန္း တင္ျပျပဳစုေသာ စေကာကရင္စာေပ၊
(၇) ဒူးဂဏန္းႏွင့္ ပိုးကရင္ (လုိက္ေဆာင့္ေ၀ွ႔) ၾကက္ယက္စာေပ၊
(ဂ) ဗရင္ဂ်ီဘာသာ သံေတာင္ေျမာက္ပိုင္း ကရင္သင္ပုန္းၾကီး၊
(၉) ပအုိ၀့္အမ်ိဳးသားမ်ား၏ သင္ပုန္းၾကီး (ယခုအခါ ပအုိ၀့္လူမ်ိဳးမ်ားအား ကရင္အမ်ိဳးအႏြယ္တြင္ ထည့္သြင္းထားျခင္းမရွိပါ။)
ယခုလက္ရွိ သံုးစြဲေနေသာ ကရင္စာေပမ်ားမွာ….
(၁) မြန္အကၡရာကို အေျခခံေသာ ပိုး(အေရွ႕) ကရင္စာေပ၊
(၂) ျမန္မာအကၡရာကို အေျခခံေသာ စေကာကရင္စာေပ၊
(၃) ျမန္မာအကၡရာကို အေျခခံသည့္ ပိုး(အေနာက္) ကရင္စာေပ ဟူ၍ ျဖစ္သည္။
(က) မြန္အကၡရာကို အေျခခံသည့္ ပိုးကရင္စာေပကို ေအဒီ ၁၀၅၇ -ခုႏွစ္ ပုဂံျပည့္ရွင္ အေနာ္ရထာမင္း သိမ္းပိုက္ လုိက္သည္ႏွင့္ ႏွစ္ေပါင္း ကိုးရာခန္႔က စတင္ေပၚေပါက္သည္ဟု အဆုိရွိသည္။(သုေတသနျပဳဆဲ)။
အခ်ိဳ႕မွာ ၁၇၅၀-ခုႏွစ္တြင္ ဖူ႔တာမုိက္ ျပဳစုမွဳမွ ျဖစ္ေပၚလာသည္ဟု ကြဲလြဲမွဳရွိသည္။
(ခ) စေကာကရင္စာေပမွာ ၁၈၃၂-ခုႏွစ္ ေဒါက္တာ ဂ်ိဳနသန္၀ိတ္၏ ခရစ္ယာန္သာသနာ ျပန္႔ပြါးေဆာင္ရြက္ရာမွ ေပၚေပါက္လာခဲ့သည္။
(ဂ) ျမန္မာ အကၡရာကို အေျခခံသည့္ ပိုးကရင္စာေပမွာ ၁၈၅၂-ခုႏွစ္ ေဒါက္တာ အယ္လ္ဘေရတန္မွ ျမန္မာအကၡရာကို မွီး၍ ေရးသားခဲ့သည္။
ဆက္လက္ေဖာ္ျပပါဦးမယ္…။
စည္းကမ္းလြန္စြာၾကီးသည္။ ရုိေသမွဳ၊ ကိုင္းရွိဳင္းမွဳရွိရသည္။ ေတြ႔ရာစကားေျပာ၍ မရပါ။ ကရင္ျပည္နယ္ အႏွံ႕အျပားတြင္ ယခုထက္တုိင္ ဆက္လက္က်င့္သံုးေနဆဲျဖစ္သည္။နတ္စားျခင္းသည္ လူတိရိစၧာန္တုိ႔ ေရာဂါကင္းေ၀း၍ ဆန္ေရစပါးျဖစ္ထြန္းသည္။ စီးပြါးတုိးတက္၍ အႏၱရာယ္ကင္းသည္ဟု ယံုၾကည္ၾကသည္။
(ခ)ဗုဒၶဘာသာယံုၾကည္ကိုးကြယ္မွဳ
ကရင္လူမ်ိဳးမ်ားသည္ ကရင္ျပည္နယ္၊ ျမစ္၀ကြ်န္းေပၚေဒသႏွင့္ ျမန္မာႏုိင္ငံအႏွံ႕အျပားတြင္ ေနထုိင္ၾကသည္။
ကရင္ျပည္နယ္တြင္ ပိုးကရင္ႏွင့္ စေကာကရင္အခ်ိဳ႕သည္ ဗုဒၶဘာသာကို သက္၀င္ယံုၾကည္ၾကသကဲ့သို႔ ဧရာ၀တီတုိင္းရွိ ပိုးကရင္ႏွင့္ စေကာကရင္အခ်ိဳ႕တုိ႔သည္လည္း ဗုဒၶဘာသာကို ကိုးကြယ္ယံုၾကည္ၾကသည္။
ေကာ့ကရိတ္ျမိဳ႕နယ္၊ဘားအံျမိဳ႕နယ္၊ လွိဳင္းဘဲြ႕ျမိဳ႕နယ္အတြင္းသို႔ ဗုဒၶဘာသာသည္ ဦးစြာ၀င္ေရာက္လာသည္ဟု ယူဆလွ်င္ မမွားႏုိင္ေပ။
ဘုိးေတာ္ အဥၥနမင္း ျဖိဳခြင္းသကၠရာဇ္ ၈၈-ခုႏွစ္တြင္ ဇယ်ျမိဳ႕ကို တည္ေထာင္ခဲ့သည္။ ထုိျမိဳ႕ကို တည္ေထာင္ခဲ့သည္မွာ မြန္လူမ်ိဳး တိႆသကၠမင္းျဖစ္သည္။ ထုိမင္းသည္ ကရင္အမ်ိဳးသား ဗ်ညားအိႏၵာ ဆုိသူကို အိႏၵာေသနရာဇာဘဲြ႕ေပး၍ မင္းေျမွာက္ခဲ့သည္။ ဗ်ညားအိႏၵာလက္ထက္တြင္ ဇယ်ျမိဳ႕ကို ပိုင္သေရာင္ဒံု ´တခါးျမိဳ႕` ဟု ေျပာင္းလဲမွည့္ေခၚခဲ့သည္။ ထုိအခ်ိန္တြင္ မြန္လူမ်ိဳးတုိ႔သည္ ဗုဒၶဘာသာကို သက္၀င္ယံုၾကည္ေနၾကျပီး ျဖစ္သည္။
ကရင္ႏွင့္ မြန္တုိ႔သည္ တစ္ေသြးတစ္သားတည္း ျဖစ္ေနေသာအခ်ိန္ျဖစ္၍ ဗုဒၶဘာသာသည္ ထုိအခ်ိန္ကပင္ အျမစ္တြယ္ေနျပီးျဖစ္ေၾကာင္း မွန္းဆႏုိင္ပါသည္။ သို႔ရာတြင္ ဦးနႏၵမာလာ ဘြဲ႕ခံ ဘုန္းေတာ္ၾကီးသည္ ခရစ္ႏွစ္ ၁၇၃၈-ခုတြင္ အင္း၀သို႔ သြားေရာက္၍ ပါ႒ိ ပိဋကတ္ေတာ္မ်ားကို သင္ၾကားတတ္ေျမာက္ခဲ့ျပီး အင္း၀ရွိ သာသနာပိုင္ထံမွ ဘြဲ႕တံဆိပ္ေတာ္မ်ား ရရွိခဲ့သည္။ဗုဒၶဘာသာစာေပမ်ားကိုလည္း ကရင္ဘာသာျဖင့္ သင္ၾကားပို႔ခ်ေပးသည္။ ဆရာေတာ္အား ၾကိဳဆုိရာတြင္ အသံုးျပဳခဲ့ေသာ ဆင္စြယ္(စြယ္စံု) သည္ ယခုအခါ ကရင္ျပည္နယ္ယဥ္ေက်းမွဳျပတုိက္တြင္ ျပသထားသည္။ ေလ့လာစရာ ေရွးေဟာင္းယဥ္ေက်းမွဳ တစ္ရပ္အေနျဖင့္ ယေန႔တုိင္ တည္ရွိခဲ့သည္။
(ဂ)ကလကုရေသ့ဂုိဏ္း
ကရင္ျပည္နယ္ရွိ ဘားအံျမိဳ႕နယ္၊လွဳိင္းဘဲြ႕ျမိဳ႕နယ္၊ ေကာ့ကရိတ္ျမိဳ႕နယ္၊ ၾကာအင္းဆိပ္ၾကီးျမိဳ႕နယ္မ်ားတြင္
အမ်ားဆံုးေနထိုင္ၾကျပီး တရားေတာ္ႏွင့္ အက်င့္သိကၡာကိုအေျခခံ၍ ေစာင့္ထိန္းၾကသည္။ ငါးပါးသီလကို အေလးထားကာ ယေန႔တုိင္ ရုိးရာ၀တ္စံုမ်ားကို ၀တ္ဆင္ေနၾကဆဲျဖစ္သည္။ ေကာ့ကရိတ္ျမိဳ႕နယ္ ရွိ ထင္ရွားလွေသာ ပြဲေတာ္မ်ားတြင္ မီးပံုပြဲသည္ တစ္ခုအပါအ၀င္ျဖစ္သည္။ တပို႔တြဲလျပည့္ေန႔တြင္ က်င္းပၾကသည္။ ၄င္းပြဲေတာ္ကို ဦးေဆာင္က်င္းပသည္မွာ ရေသ့ဂိုဏ္းကို ကိုးကြယ္ေသာ ဂုိဏ္းသားမ်ားျဖစ္ၾကသည္။ ၄င္းရေသ့သည္ ငယ္စဥ္ကာလမွစ၍ သက္ဆံုးတုိင္ သီလသမာဓိျပည့္စံုေအာင္ က်င့္ၾကံျပီး ဖန္ရည္စြန္းေသာသကၤန္းကို သက္ဆံုးတုိင္ ၀တ္ဆင္ခဲ့သည္။
(ဃ) ခရစ္ယာန္ဘာသာ
ကရင္လူမ်ိဳးမ်ားအနက္ ေဒါက္တာဂ်က္ဆင္၏ တပည့္ျဖစ္သူ ဦးသာျဖဴသည္ ၁၈၂၈-ခုႏွစ္ ေမလ(၁၆) ရက္ေန႔တြင္ ထား၀ယ္ျမိဳ႕၌ ပထမဆံုး ႏွစ္ျခင္းခံခဲ့ရေသာ ကရင္ခရစ္ယာန္ဘာသာ၀င္တစ္ဦးျဖစ္သည္။ ၁၈၂၈-ခုနွစ္မွ ၁၈၇၈-ခုႏွစ္အတြင္း ေမာ္လျမိဳင္၊ ပုသိမ္ခရုိင္၊ ေတာင္ငူနယ္မ်ားသို႔ သြား၍ သာသနာျပဳခဲ့သည္။ ကရင္လူမ်ိဳးမ်ားအတြင္း ခရစ္ယာန္သာသနာျပဳ ဂုိဏ္းေပါင္းစံု ရွိပါသည္။ခရစ္ယာန္ဘာသာ၀င္ ကရင္လူမ်ိဳးမ်ားသည္ ဧရာ၀တီတုိင္း၊ ရန္ကုန္တုိင္း၊ ဘားအံျမိဳ႕နယ္၊ သံေတာင္ျမိဳ႕နယ္၊ ဖာပြန္ျမိဳ႕နယ္မ်ားတြင္ အမ်ားဆံုးေနထုိင္ၾကသည္။ စေကာကရင္အမ်ားစုမွာ ခရစ္ယာန္ဘာသာ၀င္မ်ားျဖစ္ၾကသည္။ ခရစ္ယာန္ဘာသာ၀င္တုိ႔သည္ နတ္စားျခင္းစေသာ ကိစၥရပ္မ်ားကို ယံုၾကည္ကိုးကြယ္မွဳမရွိပါ။
(င)လဲကယ္ဘာသာ
လဲကယ္ဘာသာကို ၁၈၆၁-ခုႏွစ္တြင္ ႏွစ္ျခားေက်းရြာ၌ စတင္တည္ေထာင္ခဲ့ၾကသည္။ လဲကယ္ဘာသာ၀င္တုိ႔
သည္ ရုပ္တု၊ ရုပ္ပြါး၊ စြယ္ေတာ္မ်ားကို ကိုးကြယ္ျခင္းမရွိပါ။ အရိယာဘုရားေလာင္းအား ကိုးကြယ္ၾကသည္။ ဗုဒၶဘာသာႏွင့္ ပတ္သက္ေသာအလွဴပြဲမ်ားႏွင့္ သာေရးနာေရးကိစၥရပ္မ်ားတြင္ ၀ိုင္း၀န္းကူညီၾကသည္။ ၎တုိ႔သည္ ဗုဒၶဘာသာႏွင့္ မတူညီေသာ အခ်က္မွာ အရိယာဘုရားေလာင္းက ဗ်ာဒိတ္ေတာ္ ပိဋကတ္ေလးပံုကို ေပးအပ္သြားသည္ဟု ယံုၾကည္ၾကျခင္းသာ ကြဲျပားမွဳရွိျပီး ငါးပါးသီလႏွင့္ ပါရမီ(၁၀)ပါးကို အထူးလုိက္နာက်င့္သံုးၾကသည္။ ၎တုိ႔တြင္ ၾကက္ယက္စာျဖင့္ ေရးသားထားေသာ က်မ္းေပါင္း (၂၆) က်မ္း ရွိသည္။ ယခုအခါ လူအနည္းစုအျဖစ္သာ က်န္ရစ္ခဲ့သည္။
(စ)ျဗဟၼစိုရ္ဂိုဏ္း
ျဗဟၼစိုရ္ဂုိဏ္းမွာ ခရစ္ယာန္တရားေတာ္၊ ဗုဒၶဘာသာအယူ၀ါဒႏွင့္ ကရင့္ရုိးရာဓေလ့မ်ား ေပါင္းစပ္ထားေသာ အယူ၀ါဒဂုိဏ္းျဖစ္သည္။ေရႊက်င္နယ္၊ အေရွ႕ဖာပြန္ေဒသတြင္ ဖုိးပိုက္ဆံမွ စတင္တည္ေထာင္ခဲ့ျပီး ေစာဒါေမဖုိးမင္းက ၎၏သား ဂြ်န္ဆင္ဒီဖုိးမင္းႏွင့္ ေသာင္ဇင္၏အစ္ကို ဂြ်န္ဆင္ဖုိးမင္းက ဆက္လက္ဦးေဆာင္သည္။ ေတာင္ေပၚေဒသရွိ ဂဲဘားႏွင့္ ပေဒါင္လူမ်ိဳး၊ ေအာက္ျမန္မာျပည္ စေကာကရင္အခ်ိဳ႕ ယံုၾကည္ၾကသည္။ေမွာဘီတြင္ ဂုိဏ္းဌာနခ်ဳပ္ရွိသည္။ ဗုဒၶဘာသာတရားေတာ္ႏွင့္ ခရစ္ယာန္တရားေတာ္တုိ႔ကို မိရုိးဖလာဓေလ့အေပၚ အေရာင္တင္ျပီး တီထြင္ထားေသာ ေဒသအလုိက္ အဖြဲ႔ငယ္ ဂုိဏ္းဂဏမ်ားလည္း မၾကာခဏ ေပၚလာတတ္သည္။
စာေပႏွင့္ စကားအုပ္စုမ်ား
ကရင္စာေပသည္ ယဥ္ေက်းမွဳတြင္ က်မ္းတစ္ဆူအေနျဖင့္ မွတ္တမ္းတင္ထားခဲ့ျခင္း မရွိခဲ့ေပ။ ကရင္စာေပကို ပထမေခတ္အေနျဖင့္ ေရွးပေ၀သဏီမွ ၁၈၃၇-ခုႏွစ္အထိကာလကို သတ္မွတ္ခဲ့သည္။ ထုိေခတ္သည္ ဘာသာစကားႏွင့္စာေပကို ႏွဳတ္အားျဖင့္မွတ္တမ္းတင္ခဲ့တာေၾကာင့္ လကၤာေခတ္ဟု ေခၚဆုိႏုိင္သည္။
ဒုတိယေခတ္ကို ၁၈၄၇-ခုႏွစ္မွ ၁၉၆၄-ခုႏွစ္ကာလကို သတ္မွတ္ရေပမည္။ စက္တင္ပံုႏွိပ္ေသာေခတ္ျဖစ္ျပီး လကၤာဖြဲ႔ဆုိ သီကံုးျခင္းထက္ စကားေျပအေရးအသားမ်ားတြင္ လႊမ္းမုိးေသာေခတ္ျဖစ္သည္။ တတိယေခတ္ကို ၁၉၆၄-ခုႏွစ္ စတင္သည္ဟု သတ္မွတ္ရမည္။ အင္း၀ေနျပည္ေတာ္၌ ရဟန္းခံ၍ ကရင္ျပည္နယ္၊ ဘားအံျမိဳ႕နယ္၊ ဂ်ိဳင္းေက်ာင္း၌ သီတင္းသံုးခဲ့ေသာ ဆရာေတာ္ ဖူ႔တာမိိုက္(ဦးနႏၵမာလာ)သည္ ၁၇၅၀-ခုနွစ္တြင္ မြန္အကၡရာကိုအေျခခံ၍ ဗ်ည္းသရ အကၡရာမ်ားကို လုိတုိးပိုေလွ်ာ့ျဖင့္ တီထြင္ခဲ့ျပီး ဗိႏၵဳေတာ္က်မ္းကို ေပေပၚ၌ ေရးသားခဲ့သည္။ပထမေခတ္တြင္ စေကာကရင္၏ ခရီဖုိး အမည္ရွိ စာေပနည္းစနစ္ရွိသည္ဟု ဆုိသည္။ စာေပ အေရးအသားမရွိဘဲ ရာစုမ်ားစြာကို ေက်ာ္ျဖတ္လာေသာ စာေပနည္းပညာတစ္ရပ္ရွိသည္ကို တိက်ခုိင္လံုစြာ ေျပာဆုိႏုိင္ေပသည္။
ကရင္လူမ်ိဳးတုိ႔၏ ဒ႑ရီတစ္ခုတြင္ ေဖာ္ျပသည္မွာ ေရွးယခင္က ကရင္စာေပ ရွိခဲ့ဖူးသည္။သားေရေပၚတြင္ ေရးသားထားေသာ စာ ျဖစ္သည္။ စနစ္တက် သိမ္းဆည္းထားျခင္း မရွိသျဖင့္ ေပ်ာက္ကြယ္သြားသည္ဟု ဆုိ၏။ ယေန႔ ကရင္လူမ်ိဳးတုိ႔၏ စာေရးနည္း (၉) မ်ိဳးထက္မနည္း ရွိသည္။ ၎တုိ႔အနက္ မြန္-ျမန္မာအကၡရာကို
မွီး၍ တီထြင္ထားေသာ ကရင္စာေရးနည္း (၄) မ်ိဳးႏွင့္ ေရာမအကၡရာျဖင့္ တီထြင္ထားေသာ ဒူးဂဏန္းစာေရးနည္း အပါအ၀င္ (၄) မ်ိဳးကို ေအာက္ပါအတုိင္း ခြဲျခားေဖာ္ျပႏုိင္သည္။
(၁) မြန္အကၡရာကို အေျခခံသည့္ ပိုးကရင္စာေပ၊
(၂) ျမန္မာအကၡရာကို အေျခခံသည့္ ပိုးကရင္စာေပ၊
(၃) ျမန္မာအကၡရာကို အေျခခံသည့္ စေကာကရင္စာေပ၊
(၄) ျမိဳင္သာယာဆရာေတာ္ျပဳစုေသာ စေကာကရင္စာေပ၊
(၅) ဖာပြန္ျမိဳ႕နယ္ စေကာကရင္စာေပ၊
(၆) ဦးဘထြန္း တင္ျပျပဳစုေသာ စေကာကရင္စာေပ၊
(၇) ဒူးဂဏန္းႏွင့္ ပိုးကရင္ (လုိက္ေဆာင့္ေ၀ွ႔) ၾကက္ယက္စာေပ၊
(ဂ) ဗရင္ဂ်ီဘာသာ သံေတာင္ေျမာက္ပိုင္း ကရင္သင္ပုန္းၾကီး၊
(၉) ပအုိ၀့္အမ်ိဳးသားမ်ား၏ သင္ပုန္းၾကီး (ယခုအခါ ပအုိ၀့္လူမ်ိဳးမ်ားအား ကရင္အမ်ိဳးအႏြယ္တြင္ ထည့္သြင္းထားျခင္းမရွိပါ။)
ယခုလက္ရွိ သံုးစြဲေနေသာ ကရင္စာေပမ်ားမွာ….
(၁) မြန္အကၡရာကို အေျခခံေသာ ပိုး(အေရွ႕) ကရင္စာေပ၊
(၂) ျမန္မာအကၡရာကို အေျခခံေသာ စေကာကရင္စာေပ၊
(၃) ျမန္မာအကၡရာကို အေျခခံသည့္ ပိုး(အေနာက္) ကရင္စာေပ ဟူ၍ ျဖစ္သည္။
(က) မြန္အကၡရာကို အေျခခံသည့္ ပိုးကရင္စာေပကို ေအဒီ ၁၀၅၇ -ခုႏွစ္ ပုဂံျပည့္ရွင္ အေနာ္ရထာမင္း သိမ္းပိုက္ လုိက္သည္ႏွင့္ ႏွစ္ေပါင္း ကိုးရာခန္႔က စတင္ေပၚေပါက္သည္ဟု အဆုိရွိသည္။(သုေတသနျပဳဆဲ)။
အခ်ိဳ႕မွာ ၁၇၅၀-ခုႏွစ္တြင္ ဖူ႔တာမုိက္ ျပဳစုမွဳမွ ျဖစ္ေပၚလာသည္ဟု ကြဲလြဲမွဳရွိသည္။
(ခ) စေကာကရင္စာေပမွာ ၁၈၃၂-ခုႏွစ္ ေဒါက္တာ ဂ်ိဳနသန္၀ိတ္၏ ခရစ္ယာန္သာသနာ ျပန္႔ပြါးေဆာင္ရြက္ရာမွ ေပၚေပါက္လာခဲ့သည္။
(ဂ) ျမန္မာ အကၡရာကို အေျခခံသည့္ ပိုးကရင္စာေပမွာ ၁၈၅၂-ခုႏွစ္ ေဒါက္တာ အယ္လ္ဘေရတန္မွ ျမန္မာအကၡရာကို မွီး၍ ေရးသားခဲ့သည္။
ဆက္လက္ေဖာ္ျပပါဦးမယ္…။
0 comments:
Post a Comment